«پان-اسلاویسم و جنگ کریمه»

 «پان-اسلاویسم و جنگ کریمه»

 

نویسنده: فردریش انگلس

منبع: مجموعه آثار مارکس و انگلس (۱۴:۱۵۶)

مترجم: علی رها

 

(پیش نویس مترجم: بنا به درخواست و تایید مارکس، انگلس مقاله ی زیر را در دو قسمت در آوریل ۱۸۵۵ به قلم کشید. این مقاله ابتدا در نشریه ی «نیو اوردر زایتونگ» (۲۱ و ۲۴ آوریل ۱۸۵۵) و سپس در «نیویورک دیلی تریبون» (۵ و ۷ مه ۱۸۵۵) با تغییر عنوان مقاله و دستکاری در متن، منتشر گردید. مارکس در ۱۷ آوریل ۱۸۵۵ در نامه ای که به همراه این مقاله به ویراستار «تریبون» ارسال کرده بود، تصریح می کند که این « ۲ مقاله، سرآغاز یک پلمیک علیه پان-اسلاویسماست. به دیده ی من، زمان آن فرارسیده است که آلمان را جدا نسبت به خطراتی که متوجه اوست آگاه سازیم.» (مجموعه آثار، ۳۹:۵۳۴)

 

انگلس دستکم ۱۵ مقاله ی دیگر در باره ی چنین موضوعی زیر نام مارکس می نویسد که «تریبون» به خاطر نفوذ شدید آدام گوروفسکی، مبلغ پان-اسلاویسم که در سال ۱۸۴۹ به آمریکا مهاجرت کرده بود، از انتشار آنها خودداری می کند. طرح انتشار یک جزوه ی جداگانه در نقد پان-اسلاویسم هیچگاه به سرانجام نرسید. پس از مرگ انگلس، النور مارکس با همکاری ادوارد آولینگ، منتخبی از مقالات مارکس و انگلس را گردآوری کرد که پس از مرگ او در سال ۱۸۹۷ زیر عنوان «مسئله ی شرق» در لندن منتشر گردید.[1] با اینکه برخی از مقالات این مجموعه، از جمله مقاله ی زیر، توسط انگلس نگاشته شده بود، کل اثر زیر نام مارکس به چاپ رسید.  

 

النور مارکس و ادوارد آولینگ در پیشگفتار کوتاهی که برای این مجموعه می نویسند، ضرورت انتشار آن را اینگونه توضیح می دهند: «ما بر این نظریم که این مجلد در زمان کنونی کاربرد ویژه ای دارد. مسئله ی شرق وارد فاز نوینی شده است. طی ۴۰ سال گذشته، شرایط جغرافیایی، تاریخی و اقتصادی اروپا به شدت تغییر کرده است. به عنوان نمونه، صربستان، بلغارستان و رومانی به کشورهایی مستقل تبدیل شده اند. آلزاس-لورن دست به دست شده است. روابط قدرت های بزرگ دستخوش تغییرات بی شماری شده است. شاید مهمتر از همه، به عنوان یک عامل موثر، رشد سوسیال دموکراسی بوده است که ملت های قاره ی اروپا باید روی آن حساب کنند. اما یک چیز همچنان ثابت باقی مانده است: سیاست کشورگشایی حکومت روسیه – شاید روش ها تغییر یافته باشد، اما سیاست بدون تغییر مانده است. در حال حاضر، حکومت روسیه، که دیگر با روسیه یکی نیست، همانند 'دهه ی پنجاه'، بزرگترین دشمن کلیه ی پیشرفت ها، و بزرگترین سنگر ارتجاع است...بنابراین، اهمیت این مجلد فقط بدین خاطر نیست که یک مجموعه ی تاریخی است، بلکه نوشته هایی است که رخدادهای امروز و شاید فردا را توضیح می دهد.» 

 

شاید بتوان ادعا کرد که به جز یک دوره ی کوتاه پس از انقلاب اکتبر ۱۹۱۷، روسیه ای که مارکس و انگلس به عنوان یک حکومت کشورگشای ضد-انقلابی توصیف کرده بودند، امروز نیز به قول النور «بدون تغییر باقی مانده است.»

 

 

بخش نخست: ۲۱ آوریل ۱۸۵۵

 

بهترین منابع به ما اطمینان داده اند که تزار کنونی روسیه تلگرافی به دربارهای خاصی فرستاده است که در آن، از جمله ابراز شده است که:

 

لحظه ای که اتریش به طور بازگشت ناپذیری با غرب متحد شود، یا مرتکب هرگونه اقدام خصمانه آشکار علیه روسیه شود، الکساندر دوم خود را در رأس جنبش پان-اسلاویستی قرار داده و لقب امپراتور تمام روس ها را به امپراتور همه ی اسلاوهاتغییر خواهد داد. 

 

این اعلامیه اسکندر در صورت معتبر بودن نخستین کلمه ای است که از زمان شروع جنگ به زبانی ساده بیان شده است؛ این اولین گام صریح و آشکار جهت اروپایی کردن جنگی است که که تاکنون در پشت انواع بهانه‌ها و ادعاها، پروتکل‌ها و معاهدات، واژه پردازی های [فرانسوا] واتل و گفتاورد‌های [ساموئل] پوفندورف پنهان بوده است. استقلال و موجودیت ترکیه به مساله ای فرعی تبدیل می شود. این که چه کسی باید در قسطنطنیه حکومت کند، دیگر مورد بحث نیست، بلکه چه کسی باید بر تمام اروپا فرمانروایی کند. نژاد اسلاو که مدتها توسط رقابتهای داخلی منقسم بوده است، توسط آلمانها به سوی شرق دفع شده بود، و بخشا به انقیاد ترکها، آلمانها، مجارها درآمده بود، پس از سال ۱۸۱۵، با ظهور تدریجی پان-اسلاویسم، بی سر و صدا شاخه های خود را دوباره متحد کرد، برای اولین بار وحدت خود را تثبت کرد. و با انجام این کار، علیه نژادهای رومی-سلتی و ژرمنی که تا آن زمان بر اروپا حکومت می کردند، اعلام جنگ داد. پان-اسلاویسم جنبشی نیست که صرفاً برای استقلال ملی تلاش کند. این جنبشی است که هدف آن لغو آن چیزی است که هزار سال تاریخ به وجود آورده است. جنبش که بدون حذف مجارستان، ترکیه و بخش بزرگی از آلمان از نقشه اروپا، نمی تواند خود را متحقق کند. علاوه بر این، باید اروپا را تحت سلطه خود درآورد تا در صورت حصول، ثبات این نتایج را آن تضمین کند. پان-اسلاویسم اکنون از یک کیش به برنامه ای سیاسی تبدیل شده است که با ۸۰۰ هزار سرنیزه حمایت می شود.

برای اروپا تنها یک بدیل باقی می گذارد: تسلیم در برابر یوغ اسلاو، یا نابودی ابدی مرکز قدرت تهاجمی آن - روسیه. پرسش بعدی که باید به آن پاسخ داده شود این است: « پان-اسلاویسم مجهز شده به روسیه چه تاثیری بر اتریش خواهد گذاشت؟»

از هفتاد میلیون اسلاو که در شرق جنگل بوهمی و آلپ کارنتی زندگی می کنند، حدود پانزده میلیون نفر تابع امپراتور اتریش هستند که تقریباً نمایندگانی از تمام زبان های اسلاو را تشکیل می دهند. شاخه ی بوهمی یا چک (شش میلیون) منحصراً در قلمرو اتریش قرار دارد. شعبه ی لهستانی توسط حدود سه میلیون گالیسیایی نمایندگی می شود. روس ها توسط سه میلیون مالوروس (روس های سرخ، روتن ها) در گالیسیا و شمال شرقی مجارستان - تنها قبیله ی روسی بیرون از امپراتوری روسیه. شاخه ی اسلاوی جنوبی توسط حدود سه میلیون اسلوونی (کارنتیایی ها و کروات ها) و صرب ها، از جمله برخی از بلغاری های پراکنده. این اسلاوهای اتریشی دو نوع متفاوت هستند. بخشی از آنها شامل بقایای قبایلی است که تاریخ آنها به گذشته تعلق دارد و توسعه تاریخی کنونی آنها به ملت هایی از نژادها و زبان های متفاوت وابسته است. و برای تکمیل موقعیت ناگوار خود، این بازمانده های تاسف بار عظمت پیشین، حتی یک سازمان ملی در داخل اتریش ندارند، بلکه برعکس، بین استان های مختلف تقسیم شده اند. بنابراین، اسلوونی ها، اگرچه تعدادشان به سختی به یک میلیون و ۱۵۰ هزار نفر می رسد، در استان های مختلف کارنیولا، کارینتیا، اشتایریا، کرواسی و جنوب غربی مجارستان پراکنده اند. بوهمی ها، اگرچه پرتعدادترین گروه اسلاوهای اتریشی هستند، بخشی در بوهم، بخشی در موراویا و بخشی (شاخه اسلواکی) در شمال غربی مجارستان ساکن هستند. بنابراین، این مردمان، اگرچه منحصراً در خاک اتریش زندگی می‌کنند، اما به‌عنوان ملت‌های جداگانه شناخته نشده‌اند. آنها به عنوان زائده ی ملت های آلمان یا مجارستان در نظر گرفته می شوند و در واقع چیز دیگری نیستند.

بخش دوم اسلاوهای اتریش متشکل از تکه های قبایل مختلفی است که در طول تاریخ از بدنه ی اصلی ملت خود جدا شده اند و بنابراین مرکز ثقل آنها بیرون از اتریش است. بنابراین، مرکزیت طبیعی لهستانی های اتریشی، لهستان روسیه است. مرکزین روتن ها در سایر استان های مالوروس است که با روسیه متحد شده اند. صرب ها در شاه نشین صربستان تحت حاکمیت ترکیه. اینکه این تکه‌های جداشده از ملیت‌های مربوطه خود، هر کدام کماکان به سمت مرکز طبیعی خود کشش دارند، امری مسلم است و به همراه گسترش تمدن و نیاز به فعالیتی تاریخی، و ملی دربین آنها، بیش از پیش آشکار می‌شود. در هر صورت، آن اسلاوهای اتریشی تنها اعضای پراکنده ای هستند که یا در بین خود و یا در بدنه ی اصلی ملیت های جداگانه خود، ذر جستجوی یک اتحاد مجدد هستند.  

به همین دلیل است که پان-اسلاویسم نه یک کشف روسی، بلکه اتریشی است. به منظور تضمین احیای هر ملیت اسلاو، قبایل مختلف اسلاو در اتریش شروع به کار برای ایجاد اتحادیه ای از تمام قبایل اسلاو در اروپا کرده اند.

روسیه به خودی خود قدرتمند بود. لهستان سرسختی نابود نشدنی زندگی ملی خود و نیز دشمنی آشکار خود با روسیه ی اسلاوی را به اثبات رساند. بدیهی است که این دو ملت برای اختراع کردن  پان-اسلاویسم فراخوانده نشده بودند. به هرحال صرب ها و بلغارهای ترکیه برای تصور چنین ایده ای بیش از حد بربر بودند. بلغارها بی سر و صدا خود را تابع ترکها کردند؛ صرب ها به اندازه کافی گرفتار مبارزه برای استقلال خود بودند.

 

 

بخش دوم: ۲۴ آوریل ۱۸۵۵

 

اولین شکل پان-اسلاویسمِ اتریشی، ادبی بود. یک بوهمیایی، دوبروفسکی، بنیانگذار فیلولوژی علمی گویش های اسلاوی بود، و کولار، شاعر اسلواکی اهل کارپات مجارستان، بنیان گذاران آن بودند. در نزد دوبروفسکی، این یک اشتیاق به کاشف علمی بود. در نزد کولار، افکار سیاسی به سرعت غالب شدند. اما، تا آن زمان، پان-اسلاویسم صرفا به غوطه ور شدن در روحیات مرثیه خوانی راضی بود. عظمت گذشته، رسوایی، بدبختی و ظلم امروزی بیگانه، مضمون چنین شعری بود. «خدایا، آیا بر روی زمین هیچ انسانی وجود ندارد که حق اسلاوها را به آنها بدهد؟» در آن زمان به رویای امپراتوری پان-اسلاوی که به اروپا قانون دیکته کند، اشاره ای نمی شد.

اما دوران فغان توام با فریاد صرف برای «عدالت برای اسلاوها!» به زودی از بین رفت. تحقیقات تاریخی در مورد توسعه سیاسی، ادبی و زبانی نژاد اسلاو پیشرفت زیادی در اتریش داشت. شافاریک، کوپیتار و میکلوسیچ به‌عنوان زبان‌شناسان، و پالاکی به‌عنوان یک مورخ، نقش راهبردی را به عهده گرفتند و سپس با انبوهی از مردانی با استعداد علمی کم یا بدون استعداد، مانند هانکا و گاج و دیگران ادامه یافت. در مقایسه با وضعیت تنزل یافته و درهم شکسته ی کنونی آن ملت ها، دوران با شکوه تاریخ بوهمی و صربستان با رنگ های درخشان به تصویر کشیده شد. همانطور که در آلمان «فلسفه» بهانه‌ای شد که توسط آن سیاست یا الهیات مورد تحلیل انتقادی قرار ‌بگیرد، در اتریش دربرابر چشمان مترنیخ، پان-اسلاویست‌ها از علم فیلوژی به عنوان ردایی برای تبلیغ دکترین اتحاد اسلاوها و ایجاد حزبی سیاسی با هدف مشخص برهم زدن روابط همه ملیت های اتریش و ایجاد یک امپراتوری گسترده ی اسلاو به جای آن، استفاده کردند.

سردرگمی زبانی که از شرق بوهم و کارینتیا تا دریای سیاه برقرار است، واقعاً شگفت‌انگیز است. روند ملیت ‌زدایی در میان اسلاوهای هم مرز با آلمان، پیشروی آهسته اما بی‌وقفه ی آلمانی‌ها، تهاجم مجارها، که با توده فشرده ی هفت میلیون نژاد فنلاندی اسلاوهای شمالی را از اسلاوهای جنوبی جدا کرد، و هم آمیزی ترکها، تاتارها، و والاشی ها با قبایل اسلاو، زبانی بابلی را تولید کردند. از روستایی به روستای دیگر، تقریباً از اقلیمی به اقلیم دیگر، زبان متفاوت است. از بین پنج میلیون سرنشین، بوهمیا به تنهایی دو میلیون آلمانی در کنار سه میلیون اسلاو دارد که از سه طرف توسط آلمانی‌ها احاطه شده‌اند. در مورد تمام قبایل اسلاوی-اتریشی نیز همین گونه است. بازگرداندن تمام خاک و قلمرو اصلی اسلاو به اسلاوها، تبدیل اتریش، به استثنای تیرول و لومباردی، به یک امپراتوری اسلاو - هدف پان-اسلاویست ها - اعلام بطلان توسعه تاریخی هزار سال گذشته است، و به معنی قطع کردن یک سوم آلمان و کل مجارستان است، و تبدیل وین و بوداپست به شهرهای اسلاو؛ مسیری که آلمانی‌ها و مجارستانی‌های صاحب این مناطق ابدا نمی‌توانند با آن احساس همبستگی کنند. علاوه بر این، تفاوت بین لهجه‌های اسلاوی به قدری زیاد است که به استثنای موارد ی معدود ، برای یکدیگر نامفهوم هستند. این امر در کنگره اسلاوها در پراگ در سال ۱۸۴۸به شکلی مضحک نشان داده شد، جایی که پس از تلاش‌های بیهوده مختلف برای یافتن زبانی قابل فهم برای همه اعضا، سرانجام مجبور شدند از منفورترین زبان همه ی آنها - آلمانی - استفاده کنند.

بنابراین می بینیم که پان-اسلاویسم اتریشی از اساسی ترین عناصر موفقیت، حمایت توده ای و اتحاد، بی بهره بود. این حزب نیازمند حمایت توده‌ای بود چراکه حزب پان-اسلاوی تنها از بخشی از طبقات تحصیل کرده تشکیل شده بود و تسلطی بر توده‌ها نداشت و از این رو قدرتی نداشت تا بتواند هم در برابر دولت اتریش و هم در برابر ملیت‌های آلمانی و مجارستانی که با آنها درگیر شده بود، مقاومت کند. فاقد وحدت بود، زیرا اصل وحدت آن یک ایده آل محض بود که به دلیل تنوع زبانی نخستین تلاش ها برای تحقق آن، از هم پاشید.

در واقع، تا زمانی که پان-اسلاویسم جنبشی محدود به اتریش بود، خطر بزرگی نبود، اما همان مرکز وحدت و حمایت توده ای که به دنبالش می گشت به زودی برایش پیدا شد. قیام ملی صرب های ترکیه در اوایل این قرن توجه دولت روسیه را به این واقعیت جلب کرده بود که در ترکیه حدود هفت میلیون اسلاو وجود دارد که زبان آنها از همه گویش های اسلاوی دیگر به روسی شبیه تر است. مذهب آنها نیز، و زبان مقدس آنها - اسلاوونی قدیم یا اسلاو کلیسایی - دقیقاً مشابه روسیه بود. در میان این صرب‌ها و بلغارها بود که تزار برای اولین بار یک حرکت پان-اسلاویستی به راه انداخت که به جایگاه او به عنوان رئیس و محافظ کلیسای ارتدکس یونان توسل جسته بودند. بنابراین، به محضی که این جنبش پان-اسلاویستی در اتریش تداوم پیدا کرد، طبیعی بود که روسیه پیامدهای دخالتش به خاک متحد خود گسترش پیدا کند. در جایی که با اسلاوهای کاتولیک رومی مواجه بود، جنبه مذهبی این سوال کنار گذاشته می شد. روسیه صرفاً به عنوان مرکز ثقل نژاد اسلاو، به عنوان مرکزی قلمداد می شد تا قبایل بازسازی شده ی اسلاو خود را در اکناف آن قرار دهند؛ مردمی قوی و متحد که قرار است امپراتوری بزرگ اسلاو را از [رود] البه [در مرکز اروپا] تا چین و از دریای آدریاتیک تا قطب تحقق بخشند. کمبود قدرت و وحدت دقیقاً در اینجا بود. پان-اسلاویسم بلافاصله در دام افتاد. بنابراین حکم خود را در مورد خودش صادرکرد. برای احیای ملیت های نوخاسته ی خیالی، پان-اسلاویست ها اعلام کردند حاضرند ۸۰۰ سال مشارکت واقعی در تمدن را قربانی بربریت روسیه ای-مغولی کنند. آیا این نتیجه ی طبیعی جنبشی نبود که به عنوان یک واکنش قطعی علیه حرکت اصلی تمدن اروپایی آغاز شد و با تلاش برای معکوس کردن مسیر تاریخ جهان ادامه یافت؟

مترنیخ، در سال‌های قدرت‌مندی خود، به خوبی خطر را تشخیص داد و دسیسه‌های روسیه را فهمید. او با تمام امکاناتی که در اختیار داشت با جنبش مخالفت کرد. اما تمام ابزارهای شناخته شده او را می توان در یک کلمه خلاصه کرد: سرکوب. اما تنها ابزار مناسب - آزادی عمومی، گسترش روح آلمانی و مجارستانی، برای ترساندن شبح اسلاوی بیش از حد کافی بود – امری که در دستگاه محدود سیاست او نمی گنجید. بر این اساس، با سقوط مترنیخ در سال ۱۸۴۸، جنبش اسلاوها قوی تر از همیشه شروع شد و بیش از هر زمان دیگری، بخش بزرگی از جمعیت را در بر گرفت. اما در اینجا خصلت کاملاً ارتجاعی آن به یکباره آشکار شد. در حالی که جنبش‌های آلمان و مجارستان در اتریش کاملاً مترقی بودند، اسلاوها دستگاه قدیمی را از نابودی نجات دادند، رادتسکی را قادر ساختند تا برای فتح وین مینسیو[در شمال ایتالیا]  و ویندیشگراتز [جنوب شرقی اتریش] پیشروی کند. و برای تکمیل کردن درام، و وابسته کردن اتریش به نژاد اسلاو، ارتش روسیه، آن ذخیره ی بزرگ اسلاو، باید در سال ۱۸۴۹ بر سر مجارستان فرود می آمد و در آنجا جنگ را به نفع اتریش با یک صلح دیکته شده حل و فصل می کرد.

اما اگر پیوستن جنبش پان-اسلاوی به روسیه به منزله ی خود-محکومیت آن بود، اتریش نیز با پذیرش، حتی تحریک، چنین کمکی به اسلاوها علیه تنها سه ملیت سرزنده ی درون قلمرو خود - آلمانی ها، ایتالیایی ها و مجارستانی ها -  سستی و کاهلی خود را تصدیق کرد. از سال ۱۸۴۸، این بدهی به پان-اسلاویسم همواره اتریش را تحت فشار قرار داده است، و آگاهی از آن، سرچشمه اصلی سیاست اتریش بوده است. اولین اقدام اتریش واکنش علیه اسلاوها در قلمرو خود بود، اما این امر مستلزم اتخاذ یک سیاست حداقلی مترقی بود. امتیازات ویژه ی همه استان ها لغو شد. یک اداره متمرکز جای یک دولت فدرال را گرفت. و به جای همه ملیت های مختلف، یک ملیت مصنوعی اتریشی به تنهایی مورد تایید قرار گرفت. گرچه این تغییرات تا حدودی علیه ملیت‌های آلمانی، ایتالیایی و مجارستانی نیز انجام شد، اما با این حال فشار بسیار بیشتری علیه قبایل اسلاوی نامتراکم وارد کرد و به عنصر آلمانی برتری قابل‌ توجهی بخشید.

پس از حذف وابستگی به اسلاوها در قلمرو، آنچه باقی می ماند، وابستگی به روسیه است. و به همراه آن، لااقل به طور لحظه‌ای لازم است این وابستگی مستقیم و تحقیرآمیز تا حدی قطع شود. این دلیل واقعی تزلزل، اما دستکم سیاست ضد روسی آشکار اتریش در رابطه با مسئله شرق بود. از سوی دیگر، پان-اسلاویسم ناپدید نشده است. به شدت زخمی شده است، غرغر می کند ، باز می ایستد، و از زمان مداخله  در مجارستان، به تزار روسیه به‌عنوان مسیح از پیش مقدر ‌شده‌اش می‌نگرد. چنانچه روسیه آشکارا به عنوان راس پان-اسلاویسم وارد شود، این وظیفه ی ما نیست که تعیین کنیم که آیا پاسخ اتریش، بدون به خطر انداختن موجودیت خود، می تواند دادن امتیازاتی در مجارستان و لهستان باشد.  این قدر مسلم است: این دیگر تنها روسیه نیست، بلکه توطئه پان-اسلاویستی است که تهدید می کند قلمرو خود را بر ویرانه های اروپا بسازد. اتحاد همه اسلاوها از طریق قدرت انکارناپذیری که دارد و می تواند حفظ کند، به زودی طرف مخالف را مجبور خواهد کرد که در شکلی کاملاً متفاوت نسبت به گذشته ظاهر شود. در مناسبت کنونی، ما نه از لهستان (که معمولاً افتخار دشمنی با پان-اسلاویسم را دارد) صحبت کرده ایم و نه از شکل به اصطلاح دموکراتیک یا سوسیالیستی پان-اسلاویسم، که اساساً فقط در واژه پردازی و عوام فریبی اش با نوع معمولی و آشکارا روسی اصیل متفاوت است. به همین ترتیب، ما چیزی در باره ی نظرورزی انتزاعی آلمانی نگفته ایم که در جهلی والا به ارگان توطئه ی روسیه تبدیل شده است. ما به تفصیل به این پرسش ها و سایر پرسش های مربوط به پان-اسلاویسم باز خواهیم گشت.

 

 

منابع:

 

Karl Marx, Frederick Engels: Collected Works, Volumes 14, 15 & 39; International Publishers, 1980

 

Karl Marx, Frederick Engels: The Russian Menace To Europe, Free Press, 1952

 

Karl Marx, The Eastern Question, Swan Sonnenschein & Co., 1897

 

https://www.marxists.org/archive/marx/works/1855/04/21.htm

 

 

---

[1] النور و آولینگ همچنین اثری از مارکس را گردآوری کردند زیر عنوان «افشای تاریخ دیپلماسی در سده ی هجدهم» که مربوط به روابط محرمانه ی دولت انگلیس با روسیه است که در سال ۱۸۹۹ در لندن منتشر گردید. مارکس این اثر را بین سال های ۱۸۵۶ تا ۱۸۵۷ در ۵ فصل نگاشته بود که در زمان حیات او منتشر نشد. مارکس در موزه ی بریتانیا اسنادی را یافته بود که تبانی دولت انگلیس با روسیه را آشکار ساخته بودند. به استثنای فصل چهارم، فصول دیگر کلا رونوشت آن اسناد است که مارکس با دقت بسیار با قلم خود کپی کرده بود. فصل چهارم نوشته ای از خود مارکس است که تاریخچه ی کوتاه چگونگی تاسیس امپراطوری تزاری پس از رهایی از انقیاد مغول ها است که چند سده در سراسر آن اقلیم سلطه داشتند.