ریشه‌یابی گسست ''مارکسیست''ها‌ با مارکسیسمِ مارکس

ریشه‌یابی گسست ''مارکسیست''ها‌ با مارکسیسمِ مارکس

در حواشی «نقد برنامه گوتا»

 

۱ - پیشگفتار: اتحاد، اتحاد، اتحاد!

''به‌خاطر مسخره کردن نقشه‌ها و دست انداختن او به‌عنوان یک 'بناپارتیست روشنفکر' و غیره، لاسال از دست من و همسرم کاملا خشمگین بود. او فریاد برآورد، غوغا کرد، خود را به در و دیوار زد و سرانجام در ذهن خود فروکرد که من بیش از حد 'انتزاعی'ام تا سیاست را درک کنم.''

از نامه مارکس به انگلس، ۳۰ ژوئیه ۱۸۶۲ (مجموعه آثار، ۴۱:۳۹۰)

 

متن پیش‌رو بازنگری اجمالی فرایند شکل‌گیری گرایش یا گرایش‌هایی ظاهرا مارکسیستی است که دستکم یک دهه پیش از مرگ مارکس، خود را از مبانی نظری او جداکردند؛ فرایندی که نهایتا در نقطه‌ی اوج خود  در ۱۹۱۴ با سقوط کامل مارکسیسم رسمی توام شد. مخالفت با «نقد برنامه گوتا» (۱۸۷۵)، نقطه‌ی عطف آن چرخش مرگبار است، اما نطفه‌های آن در اوت ۱۸۶۹، زمان تاسیس «حزب سوسیال دموکراتیک کارگران» آلمان یا «آیزناخی‌ها» بسته شده بود. ویلهلم لیبکنشت (۱۹۰۰-۱۸۲۶) و آگوست ببل (۱۹۱۳-۱۸۴۰) جزو بنیان‌گذاران اصلی آن حزب بودند. برحسب ظاهر، علت وجودی این حزب، اختلاف نظر با و انشعاب از «سازمان عمومی کارگران آلمان» بود که به رهبری فردیناند لاسال در ماه مه ۱۸۶۳ تاسیس شده بود.

«یک میان‌پرده‌ی تشکیلاتی» فصل نهم کتاب مارکسیسم و آزادی: از ۱۷۷۶ تا امروز

 «یک میان‌پرده‌ی تشکیلاتی»

فصل نهم کتاب مارکسیسم و آزادی: از ۱۷۷۶ تا امروز

اثر: رایا دونایفسکایا

 

یادداشت مترجم: مارکسیسم و آزادی (۱۹۵۸) نخستین اثر جامع رایا دونایفسکایا (۱۹۸۷-۱۹۱۰)، فیلسوف انقلابی مارکسیست-اومانیست است. من در اواخر تابستان ۱۳۵۷ با این اثر آشنا شدم که در سمت‌گیری نظری من تاثیری تعیین کننده داشت. در بهار و تابستان ۱۳۵۸، دو قسمت از این کتاب را، زیر عنوان‌های «فردیناند لاسال: سوسیالیست دولتی»، و «کمون پاریس: یک شکل حکومت کارگری»، به فارسی برگرداندم که در فصل‌نامه‌ی «جمعیت آزادی» در تهران منتشر شد. ۲۷ سال بعد، در پاییز ۱۳۸۵، به همت حسن مرتضوی و فریدا آفاری، هشت فصل از ۱۹ فصل این اثر توسط «نشر دیگر» به چاپ رسید.[1] متن پیش‌رو برای نخستین بار به فارسی برگرداند می‌شود. از آنجا که معضل سازماندهی و مفهوم تشکیلات مارکسیستی کماکان مساله‌ای عاجل و لاینحل مانده است، ترجمه‌ی این فصل را برای کمک به پیش‌برد این مهم ضروری دیدم. امیدوارم خوانش این فصل و فصول ترجمه شده، به انگیزه‌ی ترجمه‌ی کامل این اثر منجر شود.